W getcie warszawskim przebywała rodzina Teicherów, od chwili przeniesienia się (bądź też przymusowego transportu) z Łodzi do momentu ucieczki. Po ucieczce rodzina zatrzymała się przez kilka dni w willi przy ul. Felińskiego 6, potem rodzice przenieśli się do innego mieszkania, zostawiając u rodziny Gutowskich siedmioletniego Piotrka.
Przez pewien czas p. Janina pracowała w getcie w kolumnie sanitarnej, przeprowadzając dezynfekcję bakterii tyfusu. Była to szansa na przemycanie tam jedzenia lub innych środków niezbędnych do życia, ponieważ Niemcy bali się nawet zbliżyć do nich, w obawie przed chorobą.
Getto to odizolowane od reszty miasta miejsce dla ludności żydowskiej w Warszawie zorganizowane przez okupacyjne władze hitlerowskie w czasie II wojny światowej.
Getto warszawskie zostało utworzone przez okupacyjne władze hitlerowskie 2 października 1940. W tym dniu szef dystryktu Fischer podpisał oficjalne zarządzenie o jego utworzeniu wraz z załącznikiem wymieniającym ulice graniczne "dzielnicy żydowskiej".
Getto powstało na wydzielonym, otoczonym murem od reszty miasta terenie o powierzchni ok. 2,6 km². Granice getta w pierwszym okresie przebiegały ulicami: Wielka (obecnie miejsce po niej zajęte jest przez Pałac Kultury i Nauki), Bagno, pl. Grzybowski, Rynkowa, Zimna, Elektoralna, pl. Bankowy, Tłomackie (obecnie odcinek al. Solidarności), Przejazd, Ogród Krasińskich, Freta, Sapieżyńska, Konwiktorska, Stawki, Okopowa, Towarowa, Srebrna i Złota. Później obszar getta był pomniejszany.
Dzielnica dzieliła się na tzw. duże i małe getto. Jedynym ich połączeniem był wąski przesmyk skrzyżowania Żelaznej z Chłodną. Środkiem ul. Żelaznej przebiegał drewniany wiadukt łączący duże i małe getto(uruchomiony 26. stycznia 1942, według innych źródeł 16 lutego 1942 lub 26 kwietnia 1942). Wysoka na dwa piętra konstrukcja, do której z każdej strony prowadziły pięćdziesięciostopniowe schody, była największą z czterech pieszych przepraw mostowych, jakie powstały na terenie getta. Ze swoistym, gettowym humorem Żydzi nazwali to przejście "Mostem Westchnień". Ruch kołowy pomiędzy dużym a małym gettem odbywał się wąskim pasem wschodniej jezdni Żelaznej. Komunikację na skżyzowaniu z Chłodną regulowały dwie bramy otwierane przemiennie tak, aby raz puścić jadących pomiędzy dwoma częściami getta a raz ruch "aryjski" ulicą Chłodną. Miejsce to, ze względu na wielki ruch i ciasnotę wąskiego przesmyku, nazywano "Dardanelami" lub (ze względu na bestialstwo wartowników niemieckich i SS-manów z narożnej Nordwache) "Scyllą i Charybdą".
W styczniu 1941 roku zamknięto w nim ok. 400 tys. Żydów. Maksymalną liczbę ludności - ok. 460 tys. getto więziło w marcu 1941. W getcie panowały bardzo ciężkie warunki życia oraz terror. Śmiertelność była bardzo wysoka. Tylko w okresie od zamknięcia dzielnicy żydowskiej w październiku 1940 roku do połowy 1942 roku zginęła 1/4 mieszkańców getta.
Czarną sławą zapisała się ulica Karmelicka ze względu na niezwykły natłok ruchu pieszego i kołowego, nazywana przez mieszkańców getta "Gibraltarem" lub "Wąwozem Śmierci". Tędy codziennie przemieszczały się samochody SS do więzienia na Pawiaku i z Pawiaka do Alei Szucha, tu Niemcy maltretowali przechodzących Żydów, a nawet strzelali do nich na oślep.
Pierwszą wielką akcję likwidacyjną getta rozpoczęto 22 lipca 1942. Zamknięto małe getto, wywożąc liczne transporty do obozów zagłady, głównie Treblinki. Do końca 1942 roku wywieziono ok. 300 000 mieszkańców getta. Na jego terenie 9 sierpnia wymordowano około 3 tysięcy Żydów.
Miejsce wywózki z getta nazywało się Umschlagplatz (plac przeładunkowy, służył pierwotnie do przeładowywania towarów przywożonych ze strony "aryjskiej" na wózki w getcie) i mieściło przy dzisiejszej ulicy Stawki (u zbiegu z Dziką). Był to dość spory plac przy bocznicy kolejowej. Aktualnie znajduje się tam Pomnik Umschlagplatz.
Po zakończeniu "akcji likwidacyjnej" teren dotychczasowego getta na południe od Leszna został włączony do "aryjskiej" części Warszawy. Na północ od ul. Leszno przeplatały się ze sobą tzw. tereny dzikie (gdzie nikt nie mógł mieszkać i poruszać się) oraz porozrzucane tereny getta szczątkowego - oddzielone od siebie kwartały budynków, w których mogli zamieszkać pozostali jeszcze w Warszawie Żydzi (było ich około 50-65 tysięcy), pracujący w tzw. szopach, czyli zakładach produkcyjnych na rzecz Niemiec (szop Hallmanna, szop Hoffmana, szop Oschmann-Leszczyński, szop Roehricha, szop szczotkarzy, szop Fritza Schultza, szop Karla Georga Schultza, szop Schillinga, szop Toebbensa, garbarnia Weiglego).
Do kolejnej akcji wysiedleńczej doszło w dniach 18-22 stycznia 1943 na rozkaz Himmlera, który w dniu 9 stycznia 1943 dokonał osobistej inspekcji terenów getta. Wywieziono wtedy do Treblinki około 6 tysięcy Żydów. Styczniowa akcja wywózki Żydów doprowadziła do pierwszego oporu. Bojowcy Mordechaja Anielewicza zaatakowali zbrojnie Niemców prowadzących kolumnę Żydów na Umschlagplatz. Do tego pierwszego starcia doszło na rogu ul. Niskiej i Zamenhofa.
Powstanie w getcie
Nad ranem 19 kwietnia 1943 oddziały niemieckie dowodzone przez szefa warszawskiej SS i policji płk. Ferdynanda von Sammern-Frankenegga wkroczyły na teren getta z dwóch kierunków: Nalewkami i od skrzyżowania ul. Gęsiej z Zamenhofa. Celem akcji była ostateczna likwidacja getta. Wybuchło powstanie. Żydzi stawili niespodziewanie silny opór, zmuszając niemieckie oddziały do wycofania się. Dowództwo sił niemieckich objął gen. SS Jürgen Stroop. Walki trwały do ok. 15 maja. Przywódcą powstania był Mordechaj Anielewicz.
Po upadku powstania nastąpiła ostateczna eksterminacja mieszkańców getta i jego zniszczenie, nadzorowane przez generała SS Jürgena Stroopa.
____________________________________________________________
The Teicher family Lived in Warsaw's ghetto in the period between moving (or compulsory transport) from Łódź and the moment of escape. After the escape the family stayed in the house by the street Felińskiego 6, then the parents moved to some other place leaving the seven- year- old Piotrek at the Gutowski family.
For a certain period of time Janina worked in a sanitary column, in the ghetto area, disinfecting putrid feler bacteria. It was a chance to smuggle food and other comestibles, as the Germans were too afraid to come near the column in fear of a sickness.
The Warsaw Ghetto was the largest of the Jewish ghettos established by Nazi Germany in Warsaw, capital of Poland in the General Government during the German Occupation in World War II. Between 1941 and 1943, starvation, disease and deportations to concentration camps and extermination camps dropped the population of the ghetto from an estimated 450,000 to approximately 71,000. In 1943 the Warsaw Ghetto was the scene of the Warsaw Ghetto Uprising.
The Warsaw Ghetto was established by the German Governor-General Hans Frank on October 16, 1940. At this time, the population of the Ghetto was estimated to be 440,000 people, about 38% of the population of Warsaw. However, the size of the Ghetto was about 4.5% of the size of Warsaw. Nazis then closed off the Warsaw Ghetto from the outside world on November 16, 1940, building a wall with armed guards.
During the next year and a half, thousands of the Polish Jews as well as some Romani people[1] from smaller cities and the countryside were brought into the Ghetto, while diseases (especially typhoid) and starvation kept the inhabitants at about the same number. Average food rations in 1941 for Jews in Warsaw were limited to 253 kcal, compared to 2,325 kcal for gentile Poles and 5,613 kcal for Germans.
Hundreds of four to five year old Jewish children went across en masse to the "Aryan side", sometimes several times a day, smuggling food into the ghettos, returning with goods that often weighed more than they did. Smuggling was sometimes the only source of subsistence for these children and their parents, who would otherwise have died of starvation. Despite the grave hardships, life in the Warsaw Ghetto was rich with educational and cultural activities, conducted by its underground organizations. Hospitals, public soup kitchens, orphanages, refugee centers and recreation facilities were formed, as well as a school system. Some schools were illegal and operated under the guise of a soup kitchen. There were secret libraries, classes for the children and even a symphony orchestra.
On January 18, 1943, the first instance of armed resistance occurred when the Germans started the final expulsion of the remaining Jews. The Jewish fighters had some success: the expulsion stopped after four days and the ŻOB and ŻZW resistance organizations took control of the Ghetto, building shelters and fighting posts and operating against Jewish collaborators. During the next three months, all inhabitants of the Ghetto prepared for what they realized would be a final struggle.
The final battle started on the eve of Passover, April 19, 1943, when the large Nazi force entered the ghetto. After initial setbacks, the Germans under the field command of Jürgen Stroop systematically burned and blew-up the ghetto block by block, rounding up or killing any Jew they could capture. Significant resistance ended on April 23, 1943, and the German operation officially ended in mid-May, symbolically culminated with the demolition of the Great Synagogue of Warsaw on May 16, 1943. According to the official report, at least 56,000 people were killed on the spot or deported to Nazi concentration and death camps, mostly to Treblinka.
Strona poświęcona getcie warszawskiemu wraz z mapą:
http://warsawgetto.org/index.php?mod=plan
Budowa muru getta na zlecenie gubernatora Fischera / Building a wall of ghetto ordered by governor Fischer
Obwieszczenie ostrzegające Polkaów o śmierci za pomoc Żydom / Proclamation warning Poles about death penalty for helping Jews
Kościół Św.Augustyna oraz ruiny getta, patrząc na wschód / St. Augustine's church and ruins of ghetto, looking east
Wyprowadzenie Żydów z getta warszawskiego, kwiecień 1943 / Deportation of Jews from Warsaw's ghetto in April 1943
Pomnik Powstania w getcie Warszawskim. / Monument of Warsaw's Ghetto Uprising.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz